Kỳ Nam là gì? Cách nhận biết Kỳ Nam chuẩn xác từ chuyên gia

Kỳ nam trong tự nhiên

Gỗ kỳ nam bao giờ cũng có trầm hương xuất hiện ngoài vỏ, người ta còn gọi đó là kỳ hương. Điều đặc biệt là không phải cây dó bầu nào cũng tạo nên kỳ nam, chỉ một số vùng thổ nhưỡng ở Việt Nam như Quảng Nam, Bình Định, Quảng Ngãi…mới sản sinh nên kỳ nam từ phần rễ, thân cây.

Các loại kỳ nam trên thị trường hiện nay

Tương tự như trầm hương, Kỳ nam cũng được phân thành các loại khác nhau. Việc phân loại Kỳ Nam xuất hiện lần đầu trong tài liệu chính thống là ở sách “Phủ biên tạp lục” được viết vào năm 1776 của học giả Lê Quý Đôn. Trong sách ghi rõ: “Họ Nguyễn trước đặt đội Am sơn, hàng năm cứ tháng hai thì đi tìm kiếm, tháng sáu thì trở về, số lượng nhiều ít không nhất định, lấy sắc sáp trắng là tốt nhất, sắc xanh đầu vịt là thứ hai, sắc sáp xanh là kém nữa, sắc sáp vàng lại càng kém nữa, sắc như vằn hổ thì kém nhất; lấy chất mềm như phấn đông, có thể cắt thành miếng là hạng tốt nhất, bền rắn là hạng xấu.

Tục ngữ nói: “Nhất bạch, nhị thanh, tam hoàng, tứ hắc”. Như vậy Kỳ nam đã được người Việt khai thác từ nhiều thế kỷ trước và phân loại thành 4 dòng chính dựa vào màu sắc và giá trị như sau: 

+ Bạch Kỳ có màu xám nhạt hoặc trắng ngà, giá trị vô cùng cao, rất khó định lượng. 

+ Thanh Kỳ có chất gỗ xanh lục, ánh xám bạc, độ đắt giá sau bạch kỳ. 

+ Hoàng Kỳ (huỳnh kỳ) có sắc vàng đậm pha nâu, xếp sau bạch kỳ và thanh kỳ 

+ Hắc Kỳ là loại kỳ nam giá trị thấp nhất trong 4 loại, chúng có màu đen hắc ín. 

Cách nhận biết Kỳ nam 

Cách nhận biết Kỳ nam được những người chuyên săn tìm loại gỗ quý này chia sẻ. Sâu trong những khu rừng nhiệt đới nguyên sinh, tìm những cây dó bầu già (tuổi đời trên 100 năm), lá nhỏ và vàng, gốc cây đùn thành ụ hoặc có gò như gò mối, thân và cành cây có nhiều u bướu thì khả năng cao cây đó có Kỳ nam.  

Việc nhận biết kỳ nam đã được khai thác thì hoàn toàn dựa vào các dấu hiệu bên ngoài như: Thớ gỗ thẳng và nhuyễn mịn, tinh dầu bóng loáng, một số loại Kỳ nam trên bề mặt sẽ có sáp vàng như sáp ong, mùi thơm tự nhiên đặc trưng…. Người xưa thì lưu truyền một cách nhận biết kỳ nam phổ biến đó là lấy lá chuối khô bọc kín khối gỗ nghi là kỳ, sau đó đem phơi nắng, hết một ngày thì mở ra xem, nếu trên bề mặt khối gỗ có nhiều tinh dầu tiết ra ở dạng sệt và bóng loáng thì đó chính là Kỳ nam. 

Cách phân biệt kỳ nam và trầm hương

Kỳ nam và trầm hương có cùng “một mẹ” là chi Dó bầu nên việc nhầm lẫn hai loại gỗ quý này cũng không phải điều hiếm gặp. Trên thực tế giá trị của hai loại gỗ này chênh lệch nhau rất nhiều, một khối gỗ Kỳ nam có thể có giá lên đến hàng tỷ đồng. Cách phân biệt kỳ nam và trầm hương dựa vào vân gỗ, độ cứng, khói và hương thơm, trạng thái tinh dầu trên gỗ.  

• Vân gỗ: Dưới kính hiển vi, khi phóng to các sợi gỗ mảnh trong Kỳ nam ta sẽ thấy các đường vân của gỗ kỳ luôn chạy thẳng, gần như song song với nhau. Trong khi đó ở trầm hương thường có các đường vân xoáy ốc, các hạt lượn sóng không đều nhau. 
• Độ cứng: Khi mới được khai thác, khối kỳ nam sẽ dẻo như sáp ong, nhưng theo thời gian khối kỳ sẽ càng cứng rắn hơn. Tuy nhiên nếu so với trầm thì Kỳ nam mềm hơn trầm hương rất nhiều. 
• Khói và mùi hương: Khi đốt Kỳ nam cho ngọn khói thẳng dài màu xanh xám tụ rất lâu trong không khí. Nếu nếm thử một mẩu gỗ Kỳ, bạn sẽ thấy đầu lưỡi của mình lưu lại đủ 5 vị (cay, đắng, mặn, ngọt, chua) và mùi hương kỳ nam sẽ là mùi thơm của gỗ rừng, rêu rừng, mưa rừng lan tỏa nhẹ nhàng trong không gian. Còn với trầm, khi đốt sẽ tạo ngọn khói xoắn ốc và thời gian tụ không lâu như kỳ, sắc khói màu trắng nhiều hơn xanh. Vị gỗ trầm khi nếm thử là vị đắng, chát và hơi ngọt. Trầm cũng có mùi thơm nhạt hơn Kỳ. 
• Khi thả kỳ nam vào chậu nước sẽ thấy kỳ nam chìm nhanh xuống đáy chậu. Gỗ thông thường khi thả xuống nước thường lơ lửng hoặc nổi lên bề mặt. Nhưng ở kỳ nam hàm lượng tinh dầu cao đã làm cho khối lượng thể tích của khối gỗ lớn hơn khối lượng riêng của nước rất nhiều. Nhờ đó kỳ nam chìm sâu xuống đáy chậu.